Nghị quyết 57-NQ/TW đã trao cho chúng ta ngọn cờ tiên phong trên con đường khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Giờ đây, trách nhiệm của toàn xã hội là cùng nhau biến nghị quyết ấy thành sức mạnh vật chất, thành những kết quả đo đếm được, để khoa học công nghệ thật sự trở thành động lực đưa Việt Nam bứt phá.

Trong kỷ nguyên mới, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo (ĐMST) và chuyển đổi số (CĐS) đã trở thành yếu tố quyết định sự phát triển của các quốc gia; đây cũng là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để Việt Nam vươn lên giàu mạnh, hùng cường. Nhận thức rõ tầm quan trọng đó, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024, khẳng định phát triển khoa học công nghệ, ĐMST và CĐS là “đột phá quan trọng hàng đầu”, “động lực chính” để đưa đất nước phát triển bứt phá, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu. Tuy nhiên, thực tế hiện nay tốc độ và sự bứt phá trong lĩnh vực này “còn chậm”, tiềm lực khoa học công nghệ quốc gia còn khiêm tốn; nhận thức của không ít cấp, ngành, cán bộ, công chức và người dân về CĐS vẫn “chưa đầy đủ, sâu sắc”. 

Trước tình hình đó, Nghị quyết 57 ra đời như một quyết sách cách mạng, thể hiện cam kết mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước trong việc huy động sức mạnh toàn diện của hệ thống chính trị và xã hội nhằm tạo xung lực mới cho phát triển đất nước. Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định: “Nghị quyết 57 không thay thế các Nghị quyết trước đây nhưng có thể xem là Nghị quyết giải phóng tư duy khoa học, Nghị quyết để thực hiện các Nghị quyết, Nghị quyết của hành động với những mục tiêu rất cụ thể, đổi mới cách nghĩ, cách làm, nhằm hiện thực hóa chủ trương, xóa bỏ rào cản, giải phóng năng lượng để thúc đẩy đột phá trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tạo nền tảng phát triển mạnh mẽ đất nước trong thời kỳ mới”.

Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng ban chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số chủ trì phiên họp thứ 2 của Ban chỉ đạo (Ảnh: qdnd.vn)

Nghị quyết 57 xác định đây là “cuộc cách mạng sâu sắc, toàn diện” cần được triển khai “quyết liệt, kiên trì, đồng bộ, nhất quán, lâu dài” với những giải pháp đột phá. Giờ đây, nhiệm vụ đặt ra là biến quyết tâm đó thành hành động thực tiễn. Muốn vậy, cần có sự vào cuộc mạnh mẽ của toàn hệ thống chính trị và các thành phần kinh tế – xã hội, từ quyết tâm của người lãnh đạo cho đến nỗ lực của từng người dân. Bốn nhóm giải pháp sau đây chính là lời hiệu triệu, kêu gọi chúng ta cùng chung sức hiện thực hóa Nghị quyết 57.

1. Lãnh đạo tiên phong, quyết liệt trong chỉ đạo

Nghị quyết 57 trước hết nhấn mạnh vai trò nêu gương và quyết tâm chính trị từ cấp lãnh đạo. Các cấp ủy Đảng và lãnh đạo các cơ quan phải đi đầu với tinh thần “quyết tâm chính trị cao” và coi kết quả CĐS, ĐMST là thước đo năng lực quản lý và hoàn thành nhiệm vụ. Thực tế, Nghị quyết đã chỉ rõ: “Người đứng đầu phải trực tiếp phụ trách, chỉ đạo; nhiệm vụ chuyển đổi số, phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo được xác định cụ thể trong chương trình, kế hoạch công tác hằng năm của cơ quan, tổ chức, đơn vị, địa phương; kết quả thực hiện là tiêu chí đánh giá hiệu quả… hằng năm”. Điều này có nghĩa là mỗi cán bộ lãnh đạo không chỉ ban hành chủ trương rồi phó mặc cấp dưới, mà phải trực tiếp cầm lái, đưa việc thực hiện CĐS, ĐMST vào kế hoạch hành động của đơn vị mình, đồng thời chịu trách nhiệm về kết quả cuối cùng. Việc lấy kết quả chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo làm tiêu chí đánh giá cán bộ hằng năm tạo ra áp lực tích cực buộc đội ngũ lãnh đạo các cấp phải thực sự quyết liệt, nói đi đôi với làm.
Không dừng lại ở việc đề ra nhiệm vụ, người đứng đầu còn phải thể hiện vai trò nêu gương. Khi cấp trên gương mẫu “dám nghĩ, dám làm” vì lợi ích chung, cấp dưới và người dân mới có niềm tin và động lực noi theo. Nghị quyết 57 kêu gọi phát huy tinh thần sáng tạo, “dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm” trong đội ngũ cán bộ, đảng viên. Điều đó có nghĩa là lãnh đạo các cấp phải dũng cảm đổi mới, dám thử nghiệm những cách làm mới, dám đột phá vào những lĩnh vực khó với tinh thần vì lợi ích chung của đất nước. Những người đứng đầu cần chủ động nhận trách nhiệm khi kết quả chưa như mong muốn, coi thất bại (nếu có) là bài học để tiếp tục sáng tạo chứ không phải rào cản. Sự vào cuộc quyết liệt, tiên phong của các “tư lệnh” ở mỗi bộ, ngành, địa phương sẽ quyết định trực tiếp đến thành bại của công cuộc hiện thực hóa Nghị quyết 57.
Đặc biệt, quyết tâm của lãnh đạo cấp cao nhất đã được thể hiện rõ qua hành động cụ thể. Ngay sau khi ban hành Nghị quyết, Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, ĐMST và CĐS quốc gia đã được thành lập do đích thân Tổng Bí thư làm Trưởng ban. Đây là minh chứng mạnh mẽ cho việc Đảng ta đặt quyết tâm chính trị cao độ, huy động sự lãnh đạo tập trung, thống nhất từ trung ương để thúc đẩy nhiệm vụ trọng yếu này. Khi người đứng đầu Đảng và Nhà nước trực tiếp chỉ đạo, các cấp, các ngành càng phải nêu cao tinh thần trách nhiệm, khẩn trương biến những định hướng của Nghị quyết 57 thành kết quả cụ thể trong thực tiễn.

2. Huy động mọi nguồn lực của xã hội

Để khoa học công nghệ và ĐMST thực sự trở thành động lực phát triển, không thể chỉ dựa vào nỗ lực của Nhà nước, mà cần sự chung tay của toàn xã hội. Nghị quyết 57 đã đề ra chủ trương “phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị” và sự tham gia tích cực của cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân và người dân. Người dân và doanh nghiệp phải được xem là trung tâm, là chủ thể, nguồn lực, động lực chính của quá trình đổi mới – tức là mọi nguồn lực xã hội cần được khơi thông và huy động tối đa cho mục tiêu chung.

Trước hết, khối doanh nghiệp tư nhân, các viện nghiên cứu, trường đại học và địa phương cần chủ động hơn nữa. Thay vì chờ hỗ trợ từ Nhà nước, mỗi doanh nghiệp, mỗi cơ sở nghiên cứu hãy đề xuất sáng kiến, dự án cụ thể góp phần vào chương trình khoa học công nghệ quốc gia. Các trường đại học, viện nghiên cứu có thể liên kết với chính quyền địa phương và doanh nghiệp trên địa bàn để thực hiện những nhiệm vụ CĐS, ĐMST sát với nhu cầu thực tiễn. Nghị quyết yêu cầu đưa các nhiệm vụ này vào kế hoạch công tác hằng năm của từng bộ, ngành, địa phương, do đó không có lý do gì mà mỗi tỉnh, mỗi ngành không có ít nhất một dự án chuyển đổi số hoặc đổi mới sáng tạo trọng điểm mang dấu ấn riêng. Tinh thần chủ động, sáng tạo ở cấp cơ sở sẽ quyết định sức sống của phong trào đổi mới trên phạm vi toàn quốc.

Hoạt động nghiên cứu tại Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội. (Ảnh minh hoạ: nhandan.vn).

Cùng với đó, cần thúc đẩy mạnh mẽ hợp tác công – tư trong mọi lĩnh vực. Khu vực nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, kiến tạo môi trường thuận lợi, còn khu vực tư nhân mang nguồn vốn, công nghệ và sự năng động để hiện thực hóa các ý tưởng ĐMST. Sự bắt tay chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và viện trường sẽ tạo nên sức mạnh cộng hưởng. Thực tế, Nghị quyết 57 đã đề ra hàng loạt cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích hợp tác công – tư trong nghiên cứu và phát triển công nghệ chiến lược, phát triển hạ tầng số hiện đại, cũng như đào tạo nhân lực công nghệ số. Ví dụ, việc hình thành các phòng thí nghiệm dùng chung, các trung tâm ĐMST theo mô hình hợp tác giữa viện nghiên cứu – trường đại học – doanh nghiệp sẽ giúp chia sẻ nguồn lực và rút ngắn chu kỳ từ nghiên cứu đến ứng dụng. Nhà nước cũng đã và đang triển khai các quỹ hỗ trợ khoa học công nghệ, quỹ đổi mới sáng tạo để đồng hành cùng doanh nghiệp khởi nghiệp. Do đó, doanh nghiệp và startup hãy mạnh dạn tận dụng những nguồn lực hỗ trợ này của Nhà nước để “cùng sáng tạo” ra các sản phẩm, dịch vụ mới, vừa mang lại lợi ích kinh tế cho mình, vừa giải quyết các bài toán phát triển của đất nước.

Việc huy động nguồn lực xã hội còn thể hiện ở mục tiêu tài chính cụ thể: kinh phí cho nghiên cứu và phát triển (R&D) sẽ nâng lên 2% GDP vào năm 2030, trong đó nguồn đóng góp từ xã hội chiếm hơn 60%. Nói cách khác, phần lớn nguồn đầu tư cho khoa học công nghệ, ĐMST phải đến từ doanh nghiệp và các thành phần kinh tế ngoài nhà nước. Muốn đạt được điều đó, chính cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam cần coi hoạt động đổi mới, R&D là yếu tố sống còn để nâng cao năng lực cạnh tranh. Hãy xem các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới: họ không ngừng đầu tư cho nghiên cứu, sáng tạo để dẫn dắt thị trường. Doanh nghiệp Việt cũng cần xác định tinh thần đổi mới tương tự, biến tài sản trí tuệ thành động lực phát triển. Khi mọi nguồn lực từ vốn liếng, chất xám của xã hội đều hướng vào mục tiêu chung, chúng ta sẽ tạo ra bước đột phá mạnh mẽ trong việc hiện thực hóa các mục tiêu của Nghị quyết 57.

3. Phong trào đổi mới sáng tạo toàn dân

Đổi mới sáng tạo sẽ chỉ thực sự bền vững khi trở thành một phong trào rộng khắp, ăn sâu vào đời sống xã hội. Nghị quyết 57 đã đề ra nhiệm vụ “triển khai sâu rộng phong trào “học tập số’”, phổ cập và nâng cao kiến thức công nghệ, kỹ năng số trong đội ngũ cán bộ, công chức và Nhân dân. Điều này gợi mở một chương trình hành động cụ thể: mỗi người dân, mỗi công chức hãy tự đặt mục tiêu học một kỹ năng số mới mỗi năm. Đó có thể là học sử dụng một phần mềm phục vụ công việc, học lập trình cơ bản, hay đơn giản là biết cách bảo vệ an toàn thông tin cá nhân trên môi trường mạng. Nếu mỗi năm 96 triệu người Việt đều tiến bộ thêm một bước về kỹ năng số, thì sau 5-10 năm, trình độ dân trí số của cả nước sẽ được nâng cao vượt bậc. Một xã hội mà ai cũng ham học hỏi, liên tục cập nhật tri thức mới chính là nền tảng vững chắc nhất cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Thủ tướng Phạm Minh Chính và các đại biểu thực hiện nghi thức phát động Phong trào “Bình dân học vụ số”. Ảnh: Dương Giang/TTXVN

Cùng với “học tập số”, chúng ta cần thúc đẩy mạnh mẽ phong trào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong tầng lớp thanh niên. Tuổi trẻ giàu hoài bão và dám nghĩ khác, làm khác – đó là những phẩm chất quý để tạo nên những startup công nghệ thành công. Nghị quyết 57 nêu rõ phải có chính sách đủ mạnh để khuyến khích tinh thần khởi nghiệp về khoa học công nghệ, ĐMST và CĐS. Điều này đòi hỏi các bộ, ngành nhanh chóng hoàn thiện hệ sinh thái khởi nghiệp: từ cung cấp vốn hạt giống, vườn ươm công nghệ, đến kết nối cố vấn, thị trường cho startup. Về phía mình, thanh niên Việt Nam hãy mạnh dạn biến ý tưởng thành hiện thực, dấn thân vào những lĩnh vực công nghệ mới. Xây dựng văn hóa dám chấp nhận thất bại là rất quan trọng – mỗi thất bại trong khởi nghiệp là một bài học kinh nghiệm để đứng lên vững vàng hơn. Khi chúng ta tôn vinh những nỗ lực sáng tạo, chấp nhận rủi ro của người trẻ, xã hội sẽ ngày càng có nhiều sáng kiến đột phá.
Song song với hai phong trào trên, công tác truyền thông, giáo dục cần vào cuộc để nuôi dưỡng tư duy đổi mới trong toàn dân. Mỗi người dân cần hiểu rằng CĐS, ĐMST không phải điều gì xa vời mà chính là cơ hội đem lại tiện ích thiết thực trong cuộc sống hàng ngày. Chẳng hạn, nhờ chuyển đổi số, việc sử dụng dịch vụ công trực tuyến trở nên dễ dàng, nhanh chóng – mục tiêu đặt ra là 80% người dân và doanh nghiệp sử dụng dịch vụ công trực tuyến vào năm 2030. Hay như thanh toán điện tử sẽ giúp giao dịch mua bán thuận tiện, minh bạch hơn – phấn đấu đến 2030, tỷ lệ giao dịch không dùng tiền mặt đạt 80%. Những con số mục tiêu đó cho thấy một tương lai mà mọi người dân đều hưởng lợi từ công cuộc chuyển đổi số: thủ tục hành chính gọn nhẹ hơn, mua bán không cần tiền mặt an toàn hơn, cơ hội tiếp cận giáo dục, y tế trực tuyến nhiều hơn. Báo chí, truyền hình, mạng xã hội cần tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến những mô hình hay, gương điển hình trong ĐMST và CĐS, để mỗi người dân thấy được lợi ích và hào hứng tham gia. Khi toàn dân đồng lòng hưởng ứng, phong trào đổi mới sáng tạo sẽ lan tỏa sâu rộng, tạo nên sự chuyển biến từ nhận thức sang hành động trong từng cộng đồng, từng gia đình.

4. Niềm tin và khát vọng đưa Việt Nam bứt phá

Tổng Bí Thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là lựa chọn, mà là con đường sống còn. Lãnh đạo các cấp cần coi đây là nhiệm vụ chính trị, trọng tâm; các nhà khoa học, doanh nghiệp hãy cống hiến, sáng tạo; người dân cần đồng hành, học hỏi, nâng cao trình độ”. Nghị quyết 57 không chỉ là một văn kiện định hướng mà còn thắp lên niềm tin và khát vọng mới cho toàn dân tộc trên con đường phát triển. Lần đầu tiên, chúng ta có một nghị quyết chuyên đề của Bộ Chính trị về khoa học công nghệ, ĐMST và CĐS – điều đó cho thấy sự quan tâm và cam kết ở cấp cao nhất. Nghị quyết này truyền đi thông điệp mạnh mẽ rằng: Đảng và Nhà nước quyết tâm đưa khoa học công nghệ thực sự trở thành động lực chủ lực để hiện thực hóa mục tiêu một Việt Nam thịnh vượng vào giữa thế kỷ 21. Các mục tiêu đề ra rất táo bạo, thể hiện khát vọng vươn lên của dân tộc ta. Chẳng hạn, đến năm 2045 (dấu mốc kỷ niệm 100 năm lập nước), Việt Nam đặt mục tiêu thuộc nhóm 30 nước dẫn đầu thế giới về đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, với nền kinh tế số chiếm 50% GDP. Tầm nhìn đó cho thấy chúng ta không hề tự mãn với những thành tựu hiện tại, mà đang nghĩ lớn và quyết chí vươn tầm thế giới.

Quang cảnh Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia

Tất nhiên, chặng đường từ nghị quyết đến hiện thực không hề dễ dàng. Nhưng niềm tin vào sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, vào trí tuệ và bản lĩnh của người Việt Nam chính là nguồn sức mạnh nội sinh to lớn. Nghị quyết 57 đã khơi dậy tinh thần “tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc”​– đây chính là cội nguồn của mọi sự sáng tạo. Khi mỗi người dân Việt Nam đều mang trong mình lòng tự hào dân tộc và khát khao đóng góp, chúng ta sẽ tạo nên một sức mạnh cộng hưởng biến những điều tưởng chừng không thể thành có thể. Hãy nhớ lại những kỳ tích của dân tộc ta trong quá khứ – từ Đại thắng mùa Xuân 1975 đến những thành tựu đổi mới, hội nhập – tất cả đều bắt nguồn từ ý chí đoàn kết và khát vọng vươn lên mạnh mẽ. Ngày nay, trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, chúng ta càng phải hun đúc khát vọng đó, đưa nó vào từng hành động cụ thể: từ việc một bạn trẻ miệt mài nghiên cứu công nghệ mới, một nhà khoa học kiên trì theo đuổi ý tưởng đến cùng, cho đến một vị lãnh đạo dám quyết sách đột phá.

Nghị quyết 57 đã trao cho chúng ta ngọn cờ tiên phong trên con đường khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Giờ đây, trách nhiệm của toàn xã hội là cùng nhau biến nghị quyết ấy thành sức mạnh vật chất, thành những kết quả đo đếm được, để khoa học công nghệ thật sự trở thành động lực đưa Việt Nam bứt phá. Mỗi bộ, mỗi ngành, mỗi doanh nghiệp, mỗi người dân hãy tự hỏi mình có thể đóng góp gì cho công cuộc chung này. Hãy bắt tay ngay vào những hành động cụ thể, dù nhỏ nhất, bởi mỗi đóng góp nhỏ sẽ góp phần tạo nên chuyển biến lớn. Với sự quyết tâm, đồng lòng từ trên xuống dưới, chúng ta tin tưởng rằng các mục tiêu đầy tham vọng của Nghị quyết 57 sẽ trở thành hiện thực trong tương lai gần. Một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng nhờ khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo không còn là khát vọng xa vời, mà sẽ là thành quả chung mà cả dân tộc cùng tự hào vun đắp. Hãy cùng hành động ngay hôm nay vì tương lai đó./.

TS. Trần Văn Khải, Phó Bí thư Đảng ủy Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội

Theo dangcongsan.gov.vn