1. Sau khi Hiệp định Giơnevơ được ký kết (1954), với âm mưu chia cắt lâu dài đất nước ta, đế quốc Mỹ hất cẳng thực dân Pháp, dựng lên chính quyền tay sai Ngô Đình Diệm, ngang nhiên vi phạm Hiệp định, biến miền Nam Việt Nam thành thuộc địa kiểu mới, ra sức đàn áp, khủng bố, tàn sát hàng vạn đồng bào yêu nước và chiến sĩ cách mạng. Trước tình hình đó, tháng 1 năm 1959, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 15 (khóa II) đã xác định con đường tiến lên của cách mạng miền Nam, vạch rõ mục tiêu và phương pháp cách mạng miền Nam, mối quan hệ giữa hai chiến lược cách mạng (cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc và cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam); chủ trương chuyển hướng từ đấu tranh chính trị sang kết hợp với đấu tranh vũ trang, nhanh chóng tổ chức chi viện sức người, sức của, vũ khí cho chiến trường miền Nam. Xác định nhiệm vụ vận tải đường biển chi viện cách mạng miền Nam là nhiệm vụ chiến lược, có tính lâu dài, cùng với việc tổ chức Đoàn 559 mở tuyến vận tải chiến lược trên bộ theo dãy Trường Sơn; sau khi nghiên cứu, thử nghiệm và chuẩn bị về mọi mặt, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương chỉ đạo thành lập Đoàn Vận tải quân sự 759, mở tuyến đường chiến lược quan trọng - Đường Hồ Chí Minh trên biển để vận chuyển người và vũ khí đến các địa bàn xa của chiến trường miền Nam, những nơi mà Đường Hồ Chí Minh trên bộ chưa thể vươn tới.

Những ngày đầu hoạt động, với ý chí quyết tâm, sự mưu trí, sáng tạo, lòng dũng cảm vượt qua những khó khăn, thử thách của bão táp biển khơi, vượt qua sự bao vây, lùng sục của kẻ thù có trong tay lực lượng hải quân, không quân hùng hậu, hệ thống vũ khí tinh vi hiện đại, những chiếc tàu vỏ gỗ nhỏ bé đầu tiên của Đoàn 759 thuộc Bộ Tổng Tham mưu (đến đầu năm 1964 đổi phiên hiệu thành Đoàn 125 thuộc Bộ Tư lệnh Hải quân) đã được hoán cải thành tàu đánh cá, không có số hiệu cố định, xen kẽ, trà trộn vào những tàu đánh cá của ngư dân địa phương để chi viện vũ khí, đạn dược cho chiến trường ở miền Nam. Thành công của những con “tàu không số” đã góp phần tăng cường sức mạnh chiến tranh nhân dân trên các vùng chiến lược, các địa bàn chiến lược ở miền Nam, mang lại khí thế tiến công, làm thay đổi cách đánh và tương quan lực lượng giữa ta và địch, góp phần làm nên những chiến công oanh liệt của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Trong 14 năm (1961 - 1975), Đường Hồ Chí Minh trên biển đã thực hiện được 1.879 lượt tàu thuyền vượt gần 4 triệu hải lý, vận chuyển trên 152.876 tấn vũ khí, trang bị kỹ thuật, thuốc chữa bệnh và trên 80.026 lượt cán bộ, chiến sĩ từ miền Bắc vào miền Nam, chiến đấu hàng trăm trận với máy bay và tàu chiến địch(1). Tuy số lượng không nhiều so với Đường Hồ Chí Minh trên bộ, nhưng lại mang ý nghĩa to lớn.

2. Cùng với Đường Hồ Chí Minh trên bộ, Đường Hồ Chí Minh trên biển là biểu tượng sáng ngời của quyết tâm đánh Mỹ và thắng Mỹ, của ý chí và khát vọng hòa bình, thống nhất đất nước; tiêu biểu cho sức mạnh tinh thần và trí tuệ của dân tộc Việt Nam đã chiến thắng sức mạnh vật chất, kỹ thuật hiện đại của đế quốc Mỹ. Thời gian càng lùi xa, chúng ta càng có điều kiện để thấy rõ tầm vóc, giá trị lịch sử và hiện thực quý báu:

Thứ nhất, Đường Hồ Chí Minh trên biển thể hiện sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình, tầm nhìn chiến lược của Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh trong thực hiện mục tiêu giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Việc mở Đường Hồ Chí Minh trên biển là chủ trương nhạy bén, sáng tạo về tài thao lược và nghệ thuật chỉ đạo chiến tranh nhân dân của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Quân ủy Trung ương. Khi quyết định mở tuyến vận tải chi viện chiến lược bằng đường biển, Trung ương Đảng, Quân ủy Trung ương đã lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ từ việc khảo sát, trinh sát nắm tình hình, tổ chức tàu đi thử nghiệm đến việc xác định tuyến đi và phương thức, phương tiện vận chuyển. Cùng với đó là tổ chức hệ thống lãnh đạo, chỉ huy chặt chẽ; chọn lựa những cán bộ mưu trí, dũng cảm và có kinh nghiệm đi biển để trực tiếp thực hiện nhiệm vụ quan trọng và đặc biệt này. Đường Hồ Chí Minh trên biển ra đời vào thời điểm khó khăn, ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là sự kế thừa kinh nghiệm, truyền thống lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc, đồng thời là sự sáng tạo trong chỉ đạo, tác chiến, tạo nên nét độc đáo riêng của nghệ thuật quân sự Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng. Con đường được hình thành đã chứng minh sự đúng đắn của đường lối chiến tranh nhân dân do Đảng đề ra, đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của cuộc kháng chiến, đồng thời quy tụ được sức mạnh của toàn dân tộc. Mỗi cán bộ, chiến sĩ, mỗi con tàu và sự thành công của từng chuyến đi đều được đón nhận những tình cảm, sự quan tâm hết mực của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Cuối năm 1961, khi những chiếc tàu vỏ gỗ gắn máy được các tỉnh Cà Mau, Bến Tre, Trà Vinh, Bà Rịa tổ chức vượt biển ra Bắc an toàn, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xuống Hải Phòng để động viên cán bộ, thủy thủ đoàn. Người căn dặn lãnh đạo, chỉ huy Cục Hải quân: Đón tiếp anh em Quân Giải phóng thật tốt; bí quyết của mọi thắng lợi là bí mật, bất ngờ. Tháng 10/1962, khi những chuyến hàng đầu tiên được khai thông, những tấn vũ khí đầu tiên đến với lực lượng vũ trang vũ trang Cà Mau, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kịp thời gửi điện biểu dương khen ngợi cán bộ, chiến sĩ Đoàn 759, đồng thời nhắc nhở: “Hãy nhanh chóng rút kinh nghiệm, tiếp tục vận chuyển nhanh, nhiều vũ khí hơn nữa cho đồng bào miền Nam đánh giặc, cho Nam, Bắc sớm sum họp một nhà”(2).

Thứ hai, Đường Hồ Chí Minh trên biển thể hiện sức mạnh nhân dân, tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc, sự gắn bó quân - dân máu thịt và sự hỗ trợ quý báu của bạn bè quốc tế.

Đường Hồ Chí Minh trên biển có tổng chiều dài gần 12.000 hải lý, đã trở thành cầu nối giữa hậu phương lớn miền Bắc với tiền tuyến lớn miền Nam, là biểu hiện sinh động của sức mạnh đại đoàn kết dân tộc vì mục tiêu cao cả giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Những chuyến đi trên biển của những con tàu nhỏ bé, trang thiết bị đơn sơ, được xây dựng từ mồ hôi công sức, bàn tay lao động và trí sáng tạo của con người Việt Nam, kết tinh trong đó những giá trị cao đẹp của tình đoàn kết quân - dân, sức mạnh cội nguồn của Quân đội nhân dân Việt Nam, từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu, hy sinh. Trong điều kiện vo cùng khó khăn, ác liệt, chính sự quan tâm, đùm bọc, che chở của các cấp ủy đảng, chính quyền và nhân dân các địa phương ở hai miền Nam - Bắc, đã hình thành nên các bến bãi ngay trong lòng địch, như: Vàm Lũng (Cà Mau), Lộ Diêu (Bình Định), Vũng Rô (Phú Yên), Đạm Thủy, Ba Làng An (Quảng Ngãi), Hòn Hèo (Khánh Hòa)… góp phần làm nên con đường huyền thoại, bảo đảm vận chuyển bí mật những chuyến hàng hóa, vũ khí vào Nam kịp thời. Đó chính là sự kết tinh tình cảm, niềm tin, ý chí của đồng bào, đồng chí ở những vùng sâu, vùng xa, nơi chiến trường nóng bỏng đang từng ngày, từng giờ chờ đón những con tàu vận tải chi viện vũ khí, trang bị để làm nên chiến thắng. Đó cũng là thành quả của sự đoàn kết, phối hợp, hiệp đồng chiến đấu chặt chẽ giữa Quân đội nhân dân và Công an nhân dân, đã trở thành truyền thống quý báu của lực lượng vũ trang cách mạng trong sự nghiệp kháng chiến chống ngoại xâm, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Không chỉ thể hiện sức mạnh khối đại đoàn kết dân tộc, sự gắn bó máu thịt quân - dân và sự đoàn kết, hiệp đồng của các lực lượng vũ trang dưới sự lãnh đạo của Đảng, Đường Hồ Chí Minh trên biển còn thể hiện tình cảm và sự giúp đỡ chí tình, chí nghĩa của bạn bè quốc tế, nhất là các nước xã hội chủ nghĩa đối với sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, thống nhất Tổ quốc của nhân dân Việt Nam. Tất cả những yếu tố đó đã tạo nên sức mạnh tổng hợp để chúng ta hoàn thành nhiệm vụ, làm nên thắng lợi vẻ vang trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước vĩ đại của dân tộc.

Thứ ba, Đường Hồ Chí Minh trên biển thể hiện sự sáng tạo, trí tuệ, bản lĩnh và nghệ thuật quân sự Việt Nam.

Đường Hồ Chí Minh trên biển được coi là một trong những phương pháp vận chuyển rất độc đáo trong lịch sử chiến tranh thế giới. Để tạo nên yếu tố bí mật, bất ngờ, ta phải dùng tàu loại nhỏ, hoạt động trong các điều kiện thời tiết phức tạp và sự phong tỏa, lùng sục gắt gao của địch, với hàng loạt vấn đề khoa học - kỹ thuật đã được đặt ra và giải quyết để đưa con tàu vượt qua sóng gió, bão tố cập bến an toàn. Cán bộ, chiến sĩ lực lượng vận tải đã đề xuất, tổ chức tiếp nhận, cải hoán phương tiện để có trang bị phù hợp, giữ nghiêm kỷ luật chiến trường, kết hợp giữa hoạt động bí mật và công khai, giữa thô sơ và hiện đại, giữa sức mạnh dân tộc và sức mạnh quốc tế, sáng tạo ra chiến thuật độc đáo trong vận tải. Địch phong tỏa đường trong, ta đi đường ngoài; địch phong tỏa biển gần, ta đi biển xa; địch phong tỏa theo tuyến biển dài, ta đi phân đoạn; địch bám đuôi, ta đi thẳng ra vùng biển quốc tế; khi địch phát hiện, áp sát tiến công hoặc cướp tàu, ta đánh trả quyết liệt, có lúc phải phá hủy tàu và hàng để giữ bí mật nhiệm vụ và con đương… Đồng thời, cán bộ, chiến sĩ của ta đã khéo léo kết hợp, cải dạng, ngụy trang, nghi binh, có đối sách khôn khéo, táo bạo, bí mật, thọc sâu vào bến nhanh chóng, bất ngờ, quay vòng tăng chuyến, đảm bảo vận chuyển năng suất, hiệu quả và an toàn. Những chuyến “tàu không số” đã làm cho kẻ thù kinh ngạc, không thể tưởng tượng được sự xuất hiện bất ngờ và tính sáng tạo của con đường trên biển của Hải quân nhân dân Việt Nam. Mặc dù, với trang bị hàng hải thô sơ, nhưng cán bộ, chiến sĩ “đoàn tàu không số” luôn nêu cao ý chí tự lực, tự cường, chủ động nắm bắt tình hình, thông minh, linh hoạt trong xử lý mọi tình huống, khắc phục khó khăn, điều khiển những con tàu cập bến an toàn.

Thứ tư, Đường Hồ Chí Minh trên biển kết tinh giá trị yêu nước, sự cống hiến hy sinh bất khuất, rạng ngời chủ nghĩa anh hùng cách mạng của lực lượng Hải quân nhân dân Việt Nam.

Các thế hệ cán bộ, chiến sĩ của những con “tàu không số” của Đường Hồ Chí Minh trên biển đã lập nên kỳ tích lịch sử, trở thành biểu tượng sáng ngời của tinh thần yêu nước, ý chí cách mạng kiên cường, lòng trung thành vô hạn với Tổ quốc, với Đảng và nhân dân, sẵn sàng xả thân chiến đấu, quyết tâm hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Với tinh thần sẵn sàng hy sinh cho Tổ quốc, cho độc lập, tự do, hòa bình, thống nhất đất nước, cán bộ, chiến sĩ ra đi là xác định cảm tử, trước mỗi chuyến đi, đều dự lễ “truy điệu sống” đồng đội và chính bản thân mình. Mỗi chuyến đi là hành trình của những cuộc đấu trí căng thẳng, quyết liệt với kẻ thù, với thiên nhiên và bao khó khăn, thử thách. Cùng với nhiệm vụ đưa các con tàu đi đúng luồng tuyến, cập bến an toàn, các chiến sĩ “đoàn tàu không số” đã hơn 30 lần trực tiếp chiến đấu với tàu địch, đánh trả hơn 1.200 lượt máy bay tập kích. Trong những hành trình đầy hiểm nguy đó, gần 100 cán bộ, chiến sĩ - những người con ưu tú của “đoàn tàu không số” đã hóa thân vào sóng nước Biển Đông. Tấm gương anh dũng của các đồng chí: Nguyễn Phan Vinh, Nguyễn Văn Hiệu, Đặng Văn Thanh, Bông Văn Dĩa, Hồ Đức Thắng… cùng biết bao người con ưu tú của dân tộc tham gia tuyến chi viện chiến lược trên biển đã đi vào lịch sử vẻ vang của dân tộc, của Quân đội nhân dân Việt Nam, mãi là biểu tượng sáng ngời của lòng yêu nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Công lao, đóng góp, sự hy sinh của các Anh hùng liệt sĩ và các cán bộ, chiến sĩ Đường Hồ Chí Minh trên biển mãi mãi lưu danh với sử xanh. Đảng, Nhà nước và nhân dân ta luôn tôn vinh, ghi nhớ và tự hào về con đường trên biển mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu -  Con đường huyền thoại đã góp phần làm nên thắng lợi vĩ đại trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của dân tộc.

3. Chiến tranh đã lùi xa, dân tộc ta, nhân dân ta được thụ hưởng những giá trị của hòa bình và đang vững bước trên con đường xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, từng bước hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã đề ra đường lối xây dựng và bảo vệ Tổ quốc giai đoạn 2021 - 2025; xác định mục tiêu, phương hướng đến năm 2030 - Kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng, Việt Nam là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và tầm nhìn phát triển đất nước đến năm 2045 - Kỷ niệm 100 năm thành lập Nước, Việt Nam sẽ trở thành nước phát triển, thu nhập cao theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ và mục tiêu lớn của Đảng trong bối cảnh tình hình quốc tế và khu vực tiếp tục có nhiều diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường, nhiều thời cơ, thuận lợi và cũng không ít khó khăn, thách thức đan xen, đòi hỏi sự quyết tâm cao, nỗ lực lớn của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta.

Những bài học lịch sử kết tinh từ thắng lợi của việc mở Đường Hồ Chí Minh trên biển có giá trị quý báu trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay ngày càng chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, trong đó Hải quân nhân dân Việt Nam tiến thắng lên hiện đại; đáp ứng tốt yêu cầu bảo vệ chủ quyền biển, đảo, giữ vững độc lập, tự do của Tổ quốc; đồng thời, cũng là động lực thúc đẩy cả hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân chung sức, đồng lòng, quyết tâm thực hiện thắng lợi mục tiêu phát triển đất nước mà Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã đề ra.

Tôn vinh và tri ân công lao, cống hiến to lớn của các thế hệ đi trước, những bài học kinh nghiệm từ thực tiễn mở Đường Hồ Chí Minh trên biển cần được thẩm thấu, phát huy, trở thành ý thức độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường; trở thành năng lực hành động, chủ động, sáng tạo, cần kiệm lao động, xây dựng Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển; phát triển bền vững kinh tế biển gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh, giữ vững độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ; tăng cường đối ngoại, hợp tác quốc tế về biển, góp phần duy trì môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước. Tinh thần quyết chiến, quyết thắng kết tinh từ con đường huyền thoại trên biển trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước năm xưa phải trở thành những giá trị mới, nguồn xung lực mới, khơi dậy ý chí và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc trong toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta, nhất là thế hệ trẻ Việt Nam.

Hiện nay, cả thế giới, trong đó có Việt Nam đang phải đương đầu với nhiều khó khăn, thử thách do diễn biến rất phức tạp của đại dịch COVID-19 gây ra. Hơn bao giờ hết, các giá trị và bài học của việc mở con đường huyền thoại - Đường Hồ Chí Minh trên biển, đặc biệt là bài học về lòng yêu nước, tinh thần cách mạng và đoàn kết, nhân nghĩa của dân tộc cần được vận dụng, nhân lên gấp bội trong bối cảnh toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta đang thực hiện “chống dịch như chống giặc”.

Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo đúng đắn của Đảng, Nhà nước; sự nỗ lực, sáng tạo và quyết tâm cao của các cấp, các ngành, đặc biệt là tinh thần dũng cảm, không quản gian khổ, hy sinh, tự nguyện dấn thân vào tâm dịch của đội ngũ y, bác sĩ và các cán bộ, nhân viên ngành Y tế, các cán bộ, chiến sĩ Quân đội, Công an, dân quân tự vệ, thanh niên, sinh viên… cùng sự đồng lòng, đồng hành của đồng bào ta ở trong nước và ngoài nước; chúng ta hoàn toàn lạc quan và tin tưởng Việt Nam sẽ chiến thắng đại dịch COVID-19, như chúng ta đã từng giành thắng lợi trong mở Đường Hồ Chí Minh trên biển, để xây dựng, phát triển đất nước Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, công bằng, văn mình./.

NGUYỄN TRỌNG NGHĨA
Bí thư Trung ương Đảng
Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương

^{_______________________________}

(1) Bộ Quốc phòng - Trung tâm Từ điện Bách khoa quân sự: Từ điển Bách khoa quân sự Việt Nam, Nxb. Quân đội nhân dân, H, 2004, tr.402.

(2) Quân chủng Hải quân: Lịch sử Đường Hồ Chí Minh trên biển (1961 - 2011), Nxb. Quân đội nhân dân, H, 2011, tr.95.

Nguồn: tuyengiao.vn/