1. Khái quát về Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 và sự cần thiết phải sửa đổi, bổ sung

Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (Luật số 15/2012/QH13) là một trong những văn bản pháp luật quan trọng nhất của Việt Nam, đặt nền móng cho việc xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm. Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2013, với các quy định liên quan đến biện pháp xử lý hành chính do Tòa án nhân dân xem xét, quyết định có hiệu lực từ ngày 01/01/2014. Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 đã định nghĩa rõ ràng các khái niệm cơ bản như "vi phạm hành chính", "xử phạt vi phạm hành chính", "biện pháp xử lý hành chính", cũng như các nguyên tắc xử lý, thẩm quyền, thủ tục và các biện pháp ngăn chặn vi phạm. Tiếp nối Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2020 (Luật số 67/2020/QH14) đã được Quốc hội thông qua vào ngày 13/11/2020 và có hiệu lực từ ngày 01/01/2022. Bản sửa đổi năm 2020 này mang đến nhiều thay đổi đáng kể, trong đó nổi bật là việc điều chỉnh tăng mức phạt tiền tối đa trong nhiều lĩnh vực nhằm tăng cường tính răn đe đối với các hành vi vi phạm. Cụ thể, các lĩnh vực như giao thông đường bộ, phòng, chống tệ nạn xã hội, cơ yếu, giáo dục, quản lý và bảo vệ biên giới quốc gia, điện lực, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, báo chí, kinh doanh bất động sản đều chứng kiến sự gia tăng đáng kể về mức phạt tiền tối đa. Sự điều chỉnh này thể hiện quyết tâm của Nhà nước trong việc xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người dân.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2025 (Luật số 88/2025/QH15) đã được Quốc hội khóa XV, kỳ họp thứ 9 thông qua vào ngày 25/6/2025 và chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025. Việc sửa đổi, bổ sung Luật lần này xuất phát từ nhu cầu thực tiễn nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về xử lý vi phạm hành chính, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất và khả thi của hệ thống pháp luật. Mục tiêu chính của Luật 2025 là đẩy mạnh cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục, tăng cường hiệu quả công tác thi hành pháp luật, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, công bằng và quyền lợi hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Các điểm mới của Luật 2025 tập trung vào việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin vào quy trình xử lý, tối ưu hóa các biện pháp xử phạt, và nâng cao năng lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.

Điều quan trọng là phải phân biệt rõ ràng trọng tâm của lần sửa đổi năm 2020 và lần sửa đổi năm 2025. Luật sửa đổi năm 2020 tập trung vào việc nâng cao mức phạt tiền tối đa ở nhiều lĩnh vực, nhằm tăng cường tính răn đe và đảm bảo sự tương xứng giữa mức phạt và mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội. Ngược lại, Luật sửa đổi năm 2025, như sẽ được phân tích chi tiết dưới đây, không tập trung vào việc tăng mức phạt tiền tối đa chung cho các lĩnh vực mà chủ yếu hướng đến việc cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa quy trình xử lý và ứng dụng công nghệ thông tin. Việc nhận diện sự khác biệt này giúp hiểu rõ hơn về định hướng chính sách pháp luật qua từng giai đoạn sửa đổi. 

 

2. Những điểm mới nổi bật của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2025 (Luật số 88/2025/QH15)

Thứ nhất, quy định về xử phạt vi phạm hành chính không lập biên bản

Một trong những điểm mới đáng chú ý của Luật số 88/2025/QH15 là sự điều chỉnh về mức phạt tiền áp dụng cho các trường hợp xử phạt vi phạm hành chính không lập biên bản, được quy định tại Điều 56 của Luật. Theo quy định mới, mức phạt tiền tối đa được áp dụng cho hình thức xử phạt này đã tăng gấp đôi so với trước đây. Cụ thể, đối với cá nhân, mức phạt tiền không lập biên bản được nâng từ 250.000 đồng lên đến 500.000 đồng. Đối với tổ chức, mức phạt này tăng từ 500.000 đồng lên đến 1.000.000 đồng. Trước ngày 01/7/2025, theo Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012, khoản 1 Điều 56 quy định xử phạt không lập biên bản chỉ áp dụng đối với cảnh cáo hoặc phạt tiền đến 250.000 đồng đối với cá nhân và 500.000 đồng đối với tổ chức.

Việc tăng ngưỡng phạt tiền tối đa cho phép xử phạt không lập biên bản có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy hiệu quả xử lý các vi phạm hành chính nhỏ và giảm gánh nặng hành chính. Thay vì phải trải qua quy trình lập biên bản, hồ sơ và ra quyết định xử phạt chính thức cho các vi phạm có mức phạt trong khoảng tăng thêm này, người có thẩm quyền có thể ra quyết định xử phạt tại chỗ. Điều này giúp tiết kiệm đáng kể thời gian và nguồn lực cho cả cơ quan nhà nước và cá nhân, tổ chức vi phạm, đẩy nhanh quá trình giải quyết các vụ việc đơn giản. Từ đó, nâng cao hiệu quả tổng thể của công tác xử lý vi phạm hành chính, đồng thời phản ánh sự điều chỉnh phù hợp với thực tiễn kinh tế - xã hội và giá trị tiền tệ hiện nay. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng quy định mới vẫn giữ nguyên nguyên tắc: trường hợp vi phạm hành chính được phát hiện bằng phương tiện, thiết bị kỹ thuật, nghiệp vụ thì vẫn phải lập biên bản. Điều này đảm bảo tính chặt chẽ và minh bạch trong các trường hợp vi phạm được ghi nhận tự động.

 

Dưới đây là bảng so sánh cụ thể về mức phạt tiền không lập biên bản trước và sau ngày 01/7/2025:

Tiêu chí	Trước 01/7/2025 (Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012)	Từ 01/7/2025 (Luật số 88/2025/QH15)
Mức phạt tiền tối đa (cá nhân)	250.000 đồng	500.000 đồng
Mức phạt tiền tối đa (tổ chức)	500.000 đồng	1.000.000 đồng

 

 

Thứ hai, xử lý vi phạm hành chính trên môi trường điện tử

Một điểm đột phá quan trọng khác của Luật số 88/2025/QH15 là việc bổ sung quy định về xử lý vi phạm hành chính trên môi trường điện tử. Điều này đánh dấu một bước tiến lớn trong công tác cải cách hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động quản lý nhà nước. Việc xử lý vi phạm hành chính trên môi trường điện tử được thực hiện khi đảm bảo các điều kiện cần thiết về cơ sở hạ tầng, kỹ thuật và thông tin. Quy định này yêu cầu việc thu thập, lưu trữ, khai thác, sử dụng dữ liệu phải đảm bảo tính toàn vẹn, xác thực, an toàn và đúng mục đích, phạm vi theo quy định của pháp luật. Đồng thời, phải đảm bảo kết nối hệ thống, chia sẻ dữ liệu, cung cấp thông tin chính xác, kịp thời phục vụ quản lý nhà nước và giám sát của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền. Chính phủ sẽ quy định chi tiết về việc thực hiện Điều này.

Sự thay đổi này phản ánh một xu hướng chuyển đổi số mạnh mẽ trong quản lý nhà nước. Việc áp dụng các quy trình điện tử trong xử lý vi phạm hành chính sẽ mang lại nhiều lợi ích. Trước hết, nó tăng cường hiệu quả bằng cách tự động hóa các bước thủ tục, giảm thiểu giấy tờ và thời gian xử lý. Thứ hai, nó nâng cao tính minh bạch và khả năng giám sát, vì mọi hoạt động đều được ghi lại điện tử, giúp dễ dàng truy vết và kiểm tra. Thứ ba, việc tích hợp dữ liệu và chia sẻ thông tin giữa các cơ quan sẽ cải thiện sự phối hợp và đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu chính xác, kịp thời. Tuy nhiên, việc triển khai thành công đòi hỏi sự đầu tư đáng kể vào hạ tầng công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ và đảm bảo an ninh mạng để bảo vệ dữ liệu cá nhân và thông tin nhạy cảm.

Thứ ba, quy định về gửi quyết định xử phạt vi phạm hành chính để thi hành

Luật số 88/2025/QH15 cũng đã sửa đổi, bổ sung quy định về việc gửi quyết định xử phạt vi phạm hành chính để thi hành, đặc biệt là việc bổ sung hình thức gửi bằng phương thức điện tử. Theo quy định mới, trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày ra quyết định xử phạt, người đã ra quyết định xử phạt phải gửi quyết định đó cho cá nhân, tổ chức bị xử phạt, cơ quan thu tiền phạt và các cơ quan liên quan khác (nếu có) để thi hành.

Các hình thức gửi quyết định xử phạt hiện nay bao gồm: (1) Giao trực tiếp cho cá nhân, tổ chức bị xử phạt; (2) Gửi qua dịch vụ bưu chính bằng hình thức bảo đảm; (3) Gửi bằng phương thức điện tử; (4) Trường hợp không thể thực hiện được các hình thức trên, có thể niêm yết công khai quyết định xử phạt tại nơi cư trú của cá nhân hoặc nơi đặt trụ sở của tổ chức bị xử phạt, hoặc gửi quyết định xử phạt đến Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú của cá nhân hoặc nơi đặt trụ sở của tổ chức bị xử phạt.

Trước đây, Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 quy định việc gửi quyết định xử phạt chủ yếu thông qua giao trực tiếp hoặc gửi qua bưu điện bảo đảm, và niêm yết công khai trong trường hợp không thể thực hiện các hình thức trên. Việc bổ sung hình thức gửi bằng phương thức điện tử là một bước tiến quan trọng, phù hợp với xu hướng chuyển đổi số và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc tiếp nhận thông tin của cá nhân, tổ chức, đồng thời đẩy nhanh quá trình thi hành quyết định xử phạt.

 

Dưới đây là bảng so sánh các hình thức gửi quyết định xử phạt trước và sau ngày 01/7/2025:

Hình thức gửi	Trước 01/7/2025 (Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012)	Từ 01/7/2025 (Luật số 88/2025/QH15)
Giao trực tiếp	Có	Có
Gửi qua dịch vụ bưu chính bảo đảm	Có	Có
Gửi bằng phương thức điện tử	Không	Có
Niêm yết công khai/Gửi UBND cấp xã	Có (trong trường hợp không thể thực hiện các hình thức khác)	Có (trong trường hợp không thể thực hiện các hình thức khác)

 

Thứ tư, sửa đổi, bổ sung về thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính

Luật số 88/2025/QH15 đã sửa đổi, bổ sung một số điểm, khoản của Điều 6 về thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính. Cụ thể, điểm a khoản 1 Điều 6 được sửa đổi, bổ sung như sau: "Thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính là 01 năm, trừ các trường hợp sau đây: Vi phạm hành chính về kế toán; hóa đơn; phí, lệ phí; kinh doanh bảo hiểm; quản lý giá; chứng khoán; sở hữu trí tuệ; xây dựng; thủy sản; lâm nghiệp; điều tra, quy hoạch, thăm dò, khai thác, sử dụng nguồn tài nguyên nước; hoạt động dầu khí và hoạt động khoáng sản khác; bảo vệ môi trường; năng lượng nguyên tử; quản lý, phát triển nhà và công sở; đất đai; đê điều; báo chí; xuất bản; sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu, kinh doanh hàng hóa; sản xuất, buôn bán hàng cấm, hàng giả; quản lý lao động ngoài nước; khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh thì thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính là 02 năm.

Vi phạm hành chính về thuế, kiểm toán độc lập thì thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về quản lý thuế, pháp luật về kiểm toán độc lập". Quy định này tiếp tục khẳng định thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính cơ bản là 01 năm, tương tự như Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 và các sửa đổi trước đó. Tuy nhiên, việc sửa đổi, bổ sung tại Điều 6 cho thấy có khả năng thay đổi hoặc làm rõ hơn danh mục các trường hợp ngoại lệ mà thời hiệu xử phạt có thể dài hơn (ví dụ 02 năm đối với một số lĩnh vực đặc thù như kế toán, thuế, bảo hiểm, sở hữu trí tuệ, xây dựng, môi trường, đất đai, v.v. theo quy định của Luật 2012 được sửa đổi bởi Luật 2020).

Bên cạnh đó, thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính đối với trường hợp xử phạt vi phạm hành chính đối với cá nhân, tổ chức do cơ quan tiến hành tố tụng chuyển đến được quy định tại điểm c khoản 1 Điều 6 cũng được sửa đổi theo hướng tăng thời gian tính thời hiệu. Trước đây Luật quy định “Trường hợp xử phạt vi phạm hành chính đối với cá nhân, tổ chứcdo cơ quan tiến hành tố tụng chuyển đến thì thời hiệu được áp dụng theo quy định tại điểm a và điểm b khoản này. Thời gian cơ quan tiến hành tố tụng thụ lý, xem xét được tính vào thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính”. Luật số 88/2025/QH15 đã sửa đổi, bổ sung điều khoản này như sau: “Trường hợp xử phạt vi phạm hành chính đối với cá nhân, tổ chức do cơ quan tiến hành tố tụng chuyển đến thì thời hiệu xử phạt áp dụng theo quy định tại điểm a khoản này được kéo dài thêm 01 năm. Thời gian cơ quan tiến hành tố tụng thụ lý, xem xét được tính vào thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính".

Thứ năm, điều chỉnh về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính (ví dụ: ủy quyền)

Luật số 88/2025/QH15 đã có những điều chỉnh quan trọng về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính, đặc biệt là việc sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 54 liên quan đến việc ủy quyền. Theo quy định mới, người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính là cấp trưởng, người đứng đầu cơ quan, đơn vị có thể giao cho cấp phó thực hiện thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính. Quy định này nhằm tăng cường tính linh hoạt và hiệu quả trong công tác xử phạt. Việc cho phép cấp phó thực hiện thẩm quyền xử phạt sẽ giúp đẩy nhanh quá trình giải quyết các vụ việc, đặc biệt trong trường hợp cấp trưởng vắng mặt hoặc có quá nhiều vụ việc cần xử lý. Điều này góp phần phân quyền mạnh mẽ hơn, giảm tải cho người đứng đầu và tối ưu hóa nguồn lực của các cơ quan, đơn vị. Nó cũng thể hiện sự tin tưởng vào năng lực và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ cấp phó, góp phần nâng cao hiệu quả chung của bộ máy hành chính.

Thứ sáu, quy định về chuyển hồ sơ vụ việc có dấu hiệu tội phạm

Luật số 88/2025/QH15 đã sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 62 của Luật Xử lý vi phạm hành chính, làm rõ hơn quy định về việc chuyển hồ sơ vụ việc có dấu hiệu tội phạm. Theo quy định mới, trong quá trình xem xét, xử lý vụ vi phạm, nếu xét thấy hành vi vi phạm có dấu hiệu tội phạm, thì người có thẩm quyền đang giải quyết vụ việc phải chuyển hồ sơ liên quan đến hành vi có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng hình sự.Quy định này nhấn mạnh trách nhiệm của người có thẩm quyền trong việc phân loại chính xác hành vi vi phạm và chuyển giao kịp thời các vụ việc có tính chất hình sự cho cơ quan điều tra, tránh tình trạng hành chính hóa các vụ việc hình sự. Điều này đảm bảo rằng mọi hành vi vi phạm pháp luật đều được xử lý đúng tính chất, đúng thẩm quyền, góp phần duy trì trật tự pháp luật và công lý.

 

3. Kết luận

Những quy định mới của Luật Xử lý vi phạm hành chính sửa đổi năm 2025 mang lại nhiều tác động tích cực đối với cá nhân và tổ chức. Việc tăng ngưỡng phạt tiền không lập biên bản sẽ giúp các vi phạm nhỏ được xử lý nhanh chóng, giảm thiểu thời gian và thủ tục hành chính cho người dân và doanh nghiệp. Sự minh bạch trong quy trình xử lý, đặc biệt là thông qua việc áp dụng xử lý điện tử và gửi quyết định bằng phương thức điện tử, sẽ giúp cá nhân, tổ chức dễ dàng tiếp cận thông tin, theo dõi quá trình giải quyết vụ việc và đảm bảo quyền lợi của mình. Các quy định rõ ràng hơn về xác định tái phạm, vi phạm nhiều lần và nguyên tắc xác định mức phạt cụ thể cũng góp phần tăng tính dự đoán và công bằng trong việc áp dụng pháp luật. Tuy nhiên, cá nhân và tổ chức cũng cần chủ động cập nhật kiến thức pháp luật để nắm rõ các quy định mới, đặc biệt là các ngưỡng phạt và phương thức giao dịch điện tử để đảm bảo tuân thủ. Đối với các cơ quan quản lý nhà nước và công tác thi hành pháp luật, Luật 2025 là công cụ quan trọng để nâng cao hiệu quả hoạt động. Việc tăng ngưỡng phạt không lập biên bản và ủy quyền xử phạt cho cấp phó sẽ giúp phân bổ nguồn lực hợp lý hơn, giảm tải cho cán bộ cấp cao và đẩy nhanh tốc độ xử lý vụ việc. Đặc biệt, việc ứng dụng xử lý vi phạm hành chính trên môi trường điện tử là một bước tiến lớn, hứa hẹn mang lại sự đồng bộ, minh bạch và khả năng quản lý dữ liệu tốt hơn. Điều này sẽ cải thiện khả năng giám sát, đánh giá và xây dựng chính sách dựa trên dữ liệu thực tế. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, các cơ quan cần đầu tư mạnh vào hạ tầng công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ về kỹ năng số và đảm bảo an ninh, an toàn thông tin.

Để các quy định mới đi vào cuộc sống một cách hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước trong việc phổ biến pháp luật, đào tạo cán bộ, và đầu tư hạ tầng công nghệ. Đối với cá nhân và tổ chức, việc chủ động tìm hiểu và nắm vững các điểm mới là vô cùng cần thiết để đảm bảo tuân thủ pháp luật và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Sự chuyển dịch sang các quy trình điện tử cũng đòi hỏi sự thích nghi và sẵn sàng từ phía người dân và doanh nghiệp./.

 

GVC, ThS Huỳnh Trung Hậu

 

Tài liệu tham khảo

1. https://chinhphu.vn/default.aspx?pageid=27160&docid=163070

2. https://vanban.chinhphu.vn/?pageid=27160&docid=202608

3. https://phapluatviet.vn/dieu-chinh-luat-xu-ly-vi-pham-hanh-chinh/

4. https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/toan-van-luat-sua-doi-bo-sung-mot-so-dieu-cua-luat-xu-ly-vi-pham-hanh-chinh-119250629101104322.htm