1. Khái quát về Hiến pháp năm 2013 và sự cần thiết phải sửa đổi, bổ sung

Hiến pháp là đạo luật gốc, có hiệu lực pháp lý cao nhất trong hệ thống pháp luật của một quốc gia. Tại Việt Nam, Hiến pháp không chỉ là văn kiện pháp lý tối cao mà còn là tuyên bố chính trị thể hiện sâu sắc bản chất của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và quyền làm chủ của Nhân dân. Hiến pháp năm 2013, với 11 chương và 120 điều, đã và đang là nền tảng chính trị, pháp lý vững chắc cho sự ổn định và phát triển bền vững của đất nước.

Sau hơn một thập kỷ thi hành Hiến pháp 2013, yêu cầu đổi mới mô hình quản trị quốc gia, sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả đã trở nên cấp thiết. Đáp ứng yêu cầu này, Quốc hội đã tiến hành rà soát, sửa đổi, bổ sung một số điều quan trọng của Hiến pháp. Những sửa đổi này không chỉ mang tính kỹ thuật lập pháp mà còn là sự kết tinh của lý luận chính trị - pháp lý hiện đại và thực tiễn quản trị quốc gia sâu sắc, thể hiện tầm nhìn chiến lược trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện đại, dân chủ và phát triển. Nhu cầu sửa đổi Hiến pháp 2013 bắt nguồn từ yêu cầu khách quan của công cuộc đổi mới mô hình quản trị quốc gia và sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước nhằm đạt được sự tinh gọn, hiệu lực và hiệu quả. Sự phát triển kinh tế - xã hội sau hơn một thập kỷ thi hành Hiến pháp 2013 đã đặt ra những vấn đề mới cần được thể chế hóa ở tầm Hiến định để đảm bảo sự phát triển bền vững.

Cơ sở pháp lý và định hướng chính trị cho việc sửa đổi Hiến pháp được thể hiện rõ ràng trong các văn kiện của Đảng. Cụ thể, Kết luận 127-KL/TW năm 2025 của Bộ Chính trị đã chỉ đạo việc nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, bao gồm cả việc nghiên cứu sáp nhập tỉnh thành và sửa đổi, bổ sung các quy định của Đảng, Hiến pháp, Pháp luật của Nhà nước liên quan đến tổ chức bộ máy. Tiếp đó, Nghị quyết 60-NQ/TW năm 2025 của Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã thống nhất chủ trương sửa đổi, bổ sung Hiến pháp và pháp luật của Nhà nước liên quan đến các quy định về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, và các quy định về chính quyền địa phương nhằm phục vụ việc sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Những văn kiện này đã tạo hành lang chính trị quan trọng cho quá trình sửa đổi Hiến pháp.

 

 

2. Một số điểm mới trọng tâm của Hiến pháp sửa đổi 2025

Thứ nhất, cải cách tổ chức Chính quyền địa phương

Một trong những điểm mới có tính đột phá nhất của Hiến pháp sửa đổi năm 2025 là việc tổ chức lại chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp, chính thức chấm dứt hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện từ ngày 01/7/2025. Sự thay đổi này được thể hiện rõ qua việc sửa đổi Điều 110 của Hiến pháp. Hiến pháp 2013 (Điều 110) quy định các đơn vị hành chính của Việt Nam được phân định thành ba cấp: cấp trung ương (quốc gia), cấp tỉnh (tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương), và cấp huyện (huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, quận, đơn vị hành chính tương đương), và cấp xã (xã, thị trấn, phường). Với sửa đổi năm 2025, Điều 110 của Hiến pháp 2013 được bổ sung và điều chỉnh để quy định rõ: "Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành hai cấp, gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do luật định". Mặc dù Điều 110 sửa đổi vẫn giữ quy định về đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập và việc lấy ý kiến Nhân dân địa phương khi thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính, sự thay đổi về cấu trúc cấp hành chính là cốt lõi.

 

Bảng: So sánh Điều 110 Hiến pháp 2013 và Hiến pháp sửa đổi 2025

Nội dung	Hiến pháp 2013 (Điều 110)	Hiến pháp sửa đổi 2025 (Điều 110)
Phân định đơn vị hành chính	Nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Tỉnh chia thành huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; thành phố trực thuộc trung ương chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương; Huyện chia thành xã, thị trấn; Thị xã, thành phố thuộc tỉnh chia thành phường, xã; Quận chia thành phường.	Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành hai cấp, gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do luật định.
Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt	Do Quốc hội thành lập.	Do Quốc hội thành lập
Thủ tục thay đổi địa giới	Việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương và theo trình tự, thủ tục do luật định.	Việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương và theo trình tự, thủ tục do Quốc hội quy định.

 

Sự thay đổi này mang ý nghĩa pháp lý sâu sắc, thể hiện một sự chuyển đổi cơ bản trong cấu trúc hành chính nhà nước ở địa phương, từ mô hình ba cấp sang hai cấp. Điều này đòi hỏi sự đồng bộ trong toàn bộ hệ thống pháp luật, đặc biệt là Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, vốn sẽ chi tiết hóa cách thức tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương theo mô hình mới.

Về tác động thực tiễn, mục tiêu chính của cải cách này là tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền. Việc bãi bỏ cấp huyện được kỳ vọng sẽ giúp giảm khoảng 60-70% số lượng đơn vị hành chính cấp xã thông qua sắp xếp, qua đó giảm tầng nấc trung gian và rút ngắn quy trình hành chính. Đồng thời, cải cách này thúc đẩy phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn, tăng cường tính tự chủ và tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương. Đối với người dân, kỳ vọng là việc tiếp cận dịch vụ công sẽ nhanh chóng hơn, với các thủ tục hành chính được xử lý hoàn toàn trên môi trường số.

Việc bãi bỏ cấp huyện và chuyển sang mô hình hai cấp chính quyền địa phương (tỉnh và xã) là một cải cách hành chính mang tính cấu trúc. Điều này không chỉ nhằm tinh gọn bộ máy mà còn tái định hình mối quan hệ quyền lực giữa trung ương và địa phương, cũng như giữa các cấp chính quyền địa phương với người dân. Khi cấp huyện bị loại bỏ, quyền ra quyết định và phân bổ nguồn lực có khả năng dịch chuyển. Quyền lực có thể tập trung hơn ở cấp tỉnh hoặc được phân quyền mạnh mẽ hơn cho cấp xã, tùy thuộc vào cách thức thực hiện chính sách phân cấp, phân quyền. Điều này đòi hỏi phải đánh giá lại vai trò và trách nhiệm của hai cấp còn lại. Với sự tương tác trực tiếp hơn giữa cấp tỉnh và cấp xã, cùng với mục tiêu xử lý thủ tục hành chính hoàn toàn trên môi trường số, cải cách này hướng đến việc đưa chính quyền gần hơn với người dân, ít nhất là về mặt cung cấp dịch vụ. Đây là một động thái chiến lược hướng tới một mô hình lai ghép giữa tập trung và phân quyền, hứa hẹn nâng cao hiệu quả quản trị nhưng cũng đặt ra thách thức trong việc quản lý khối lượng công việc và sự phức tạp gia tăng ở cấp tỉnh và cấp xã, đồng thời ảnh hưởng đến vai trò giám sát trước đây của cấp huyện. Thành công của cải cách này phụ thuộc vào việc triển khai chi tiết Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 và năng lực của hai cấp chính quyền còn lại.

Đáng chú ý, để đảm bảo sự ổn định và liên tục trong giai đoạn chuyển tiếp, Hiến pháp sửa đổi có những quy định đặc biệt về nhân sự. Cụ thể, cho phép chỉ định nhân sự không phải là đại biểu Hội đồng nhân dân giữ các chức danh Chủ tịch, Phó Chủ tịch, Trưởng các Ban của Hội đồng nhân dân ở các đơn vị hành chính hình thành sau sắp xếp, hoặc làm đại biểu Hội đồng nhân dân để hình thành Hội đồng nhân dân lâm thời ở các phường đang thực hiện mô hình chính quyền đô thị. Tương tự, Thủ tướng Chính phủ có thể chỉ định Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sau sáp nhập tỉnh. Những quy định này, dù mang tính thực dụng để quản lý quá trình chuyển đổi phức tạp, cho thấy một cách tiếp cận từ trên xuống nhằm ưu tiên hiệu quả hành chính và sự liên tục trong giai đoạn chuyển đổi, có thể tạm thời ưu tiên hiệu quả hành chính hơn là đại diện dân chủ tức thì. Cơ chế này giúp triển khai nhanh chóng đội ngũ lãnh đạo và chuyên môn mà không cần chờ đợi các cuộc bầu cử, vốn có thể tốn thời gian và gây gián đoạn. Trong bối cảnh cải cách được mô tả là "thần tốc" và hướng tới sự "tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả" , việc ưu tiên ổn định và hiệu quả hành chính trong quá trình đại tu lớn có thể đòi hỏi những sai lệch tạm thời so với các quy trình dân chủ tiêu chuẩn. Mặc dù thực tế cho giai đoạn chuyển tiếp, cơ chế này đặt ra câu hỏi về sự cân bằng giữa tính cấp thiết hành chính và các nguyên tắc dân chủ. Nó cho thấy trong các giai đoạn cải cách cấu trúc quan trọng, nhà nước có thể tạm thời tập trung quyền kiểm soát việc bổ nhiệm nhân sự để đảm bảo thực hiện chính sách suôn sẻ, có thể phải trả giá bằng trách nhiệm giải trình dân chủ cấp địa phương tức thì.

Thứ hai, làm rõ vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội

Hiến pháp sửa đổi năm 2025 cũng tập trung làm rõ và củng cố vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội khác trong hệ thống chính trị Việt Nam.

Sửa đổi Điều 9 Hiến pháp 2013 đã bổ sung cụm từ "Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là bộ phận của hệ thống chính trị của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo". Việc bổ sung này không chỉ làm rõ vị trí mà còn thể chế hóa sâu sắc hơn vai trò lãnh đạo của Đảng trong Hiến pháp, đồng thời khẳng định tính thống nhất và liên kết chặt chẽ của các thành tố trong hệ thống chính trị. Mặc dù vai trò lãnh đạo của Đảng đã được quy định tại Điều 4 của Hiến pháp, việc tái khẳng định nó trong điều khoản định nghĩa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam củng cố cấu trúc phân cấp và tích hợp của hệ thống chính trị Việt Nam. Nó làm rõ rằng Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, dù mang bản chất "liên hiệp tự nguyện", vẫn hoạt động trong khuôn khổ lãnh đạo bao trùm của Đảng. Điều này củng cố vai trò trung tâm và sự kiểm soát tư tưởng của Đảng đối với các tổ chức quần chúng, đảm bảo sự phù hợp của chúng với định hướng chính trị của Đảng. Đây có thể được coi là một động thái nhằm tăng cường sự gắn kết nội bộ của hệ thống chính trị trước những thay đổi xã hội và kinh tế đang diễn ra, và có thể để ngăn chặn bất kỳ sự tự chủ hoặc sai lệch nào của các tổ chức này so với đường lối của Đảng. Nó nhấn mạnh mô hình "Đảng - Nhà nước" nơi các tổ chức xã hội chủ chốt là một phần không thể thiếu trong cấu trúc quản trị của Đảng, chứ không phải là các tác nhân xã hội dân sự hoàn toàn độc lập.

Đối với Công đoàn Việt Nam, Nghị quyết 203/2025/QH15 cũng sửa đổi Điều 10. Mặc dù văn bản sửa đổi chi tiết không được cung cấp đầy đủ trong các nguồn tài liệu, mục đích của sửa đổi này là "ghi nhận vị trí, vai trò của Công đoàn Việt Nam là đại diện của người lao động ở cấp quốc gia trong quan hệ lao động và quan hệ quốc tế về công đoàn". Mục tiêu là khẳng định vị trí quan trọng, không thể thay thế của Công đoàn Việt Nam trong quan hệ lao động, đại diện cho giai cấp công nhân. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, khi Bộ luật Lao động năm 2019 cho phép thành lập tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp ngoài hệ thống Công đoàn Việt Nam, và trên thực tế đã xuất hiện tình trạng có những tổ chức bất hợp pháp mượn danh đại diện cho người lao động Việt Nam.

Việc sửa đổi Điều 10 về Công đoàn Việt Nam là một phản ứng pháp lý trước những thách thức từ hội nhập quốc tế và sự phát triển của các hình thức tổ chức lao động mới, nhằm duy trì vai trò độc quyền của Công đoàn Việt Nam là đại diện chính thức của người lao động. Sự xuất hiện của các tổ chức lao động phi truyền thống (cho phép bởi Bộ luật Lao động 2019 hoặc "bất hợp pháp") đã thúc đẩy sự cần thiết của sửa đổi hiến pháp này. Mục tiêu là hiến định hóa vị thế của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam là đại diện quốc gia duy nhất hợp pháp của người lao động. Sửa đổi này phản ánh một nỗ lực chiến lược nhằm quản lý các hệ lụy của các tiêu chuẩn lao động quốc tế và các hiệp định thương mại tự do, vốn thường yêu cầu đại diện lao động độc lập. Bằng cách hiến định hóa vị thế đại diện "cấp quốc gia" của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, nhà nước nhằm mục đích tập trung hóa và kiểm soát sự đại diện của người lao động, ngăn chặn sự phân mảnh hoặc sự nổi lên của các công đoàn độc lập có thể thách thức trật tự chính trị và kinh tế hiện có. Đây là một động thái nhằm cân bằng các yêu cầu hội nhập quốc tế với sự kiểm soát chính trị trong nước, đảm bảo rằng các phong trào lao động vẫn nằm trong khuôn khổ do Đảng lãnh đạo.

 

Bảng: So sánh Điều 9 Hiến pháp 2013 và Hiến pháp Sửa đổi 2025

Nội dung	Hiến pháp 2013 (Điều 9)	Hiến pháp Sửa đổi 2025 (Điều 9)
Vị trí của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam	Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu... Là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân.	1. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu... Là bộ phận của hệ thống chính trị của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo; là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân.
Vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam	Tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; thể hiện ý chí, nguyện vọng và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước; giám sát, phản biện xã hội.	Tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; thể hiện ý chí, nguyện vọng và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước; giám sát, phản biện xã hội; tham gia đối ngoại nhân dân.
Các tổ chức chính trị - xã hội thành viên	(Không nêu rõ danh sách trực thuộc Mặt trận TQVN)	2. Công đoàn Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam là các tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, được thành lập trên cơ sở tự nguyện, đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của thành viên.
Hoạt động của Mặt trận và các tổ chức xã hội	Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật. Nhà nước tạo điều kiện để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận hoạt động.	3. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và các tổ chức xã hội khác hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật. Nhà nước tạo điều kiện để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và các tổ chức xã hội khác hoạt động.

 

3. Kết luận

Hiến pháp sửa đổi 2025 là một văn kiện pháp lý quan trọng, đánh dấu bước tiến mới trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Các điểm mới trọng tâm của Hiến pháp sửa đổi bao gồm: Cải cách triệt để tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp (tỉnh và xã), chấm dứt hoạt động cấp huyện, nhằm tinh gọn bộ máy và tăng cường hiệu quả quản trị. Làm rõ và củng cố vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Công đoàn Việt Nam trong hệ thống chính trị, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự xuất hiện của các hình thức tổ chức lao động mới. Những sửa đổi này thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước trong việc thích ứng với yêu cầu phát triển mới, củng cố nền tảng pháp lý cho sự ổn định và phát triển bền vững của đất nước, hướng tới một nền hành chính hiện đại, hiệu quả và phục vụ nhân dân. Hiến pháp sửa đổi 2025 được xem là "nền tảng pháp lý vững chắc cho sự phát triển bền vững của đất nước". Các sửa đổi này được thiết kế để đáp ứng yêu cầu đổi mới mô hình quản trị quốc gia, sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Đặc biệt, việc bãi bỏ cấp huyện và chuyển sang mô hình chính quyền hai cấp là một "dấu ấn lớn trong tiến trình cải cách hành chính quốc gia" , mở ra không gian cải cách đồng bộ, hiện đại. Để đảm bảo tính đồng bộ và khả thi, việc ban hành "Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025" song song với Hiến pháp sửa đổi là cần thiết để chi tiết hóa tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương theo mô hình mới.

 

        GVC, ThS Huỳnh Trung Hậu

        Trường Đại học CSND

----------------------

Tài liệu tham khảo.

1.https://baochinhphu.vn/hien-phap-sua-doi-nam-2025-nen-tang-phap-ly-vung-chac-cho-su-phat-trien-ben-vung-cua-dat-nuoc-102250704204541939.htm

2. https://baomoi.com/nha-xuat-ban-chinh-tri-quoc-gia-ra-mat-sach-ve-hien-phap-sua-doi-nam-2025-c52674943.epi

3. Hoàn thành sửa 5 điều của Hiến pháp, kết thúc hoạt động cấp huyện từ 1/7/2025, https://baodautu.vn/hoan-thanh-sua-5-dieu-cua-hien-phap-ket-thuc-hoat-dong-cap-huyen-tu-172025-d305072.html.

4.https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/thuyet-minh-ve-du-thao-nghi-quyet-sua-doi-bo-sung-mot-so-dieu-cua-hien-phap-119250506055956625.htm.

5. Nghị quyết 203/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/nghi-quyet-203-2025-qh15-sua-doi-bo-sung-mot-so-dieu-cua-hien-phap-nuoc-cong-hoa-xa-hoi-chu-nghia-viet-nam-119250616181735552.htm.