Thời gian qua, công tác dẫn độ của Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần giải quyết tốt các vụ án hình sự mà đối tượng bỏ trốn ra nước ngoài hoặc từ nước ngoài vào Việt Nam; nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm, góp phần giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội; bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

 

Tuy nhiên, sau hơn 15 năm triển khai thực hiện Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 (được Quốc hội khóa XII thông qua tại kỳ họp thứ 2 ngày 21/11/2007, có hiệu lực kể từ 01/7/2008), quy định về dẫn độ trong Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 và hoạt động dẫn độ cũng bộc lộ một số tồn tại, hạn chế, nhất là một số quy định của Luật Tương trợ tư pháp không còn phù hợp với các đạo luật mới trong lĩnh vực tư pháp được Quốc hội ban hành thời gian qua như: Hiến pháp năm 2013, BLHS năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2025 (BLHS), Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2025 (BLTTHS), Luật Thi hành án hình sự năm 2019 (Luật THAHS), Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam... khiến Luật Tương trợ tư pháp còn thiếu gắn kết và chưa đồng bộ với pháp luật tố tụng trong nước, gây ảnh hưởng không nhỏ đến việc giải quyết kịp thời các vụ việc dẫn độ; cũng như một số điều khoản về dẫn độ trong Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 chưa thực sự phù hợp với quy định trong các hiệp định Tương trợ tư pháp song phương có quy định về dẫn độ và hiệp định song phương về dẫn độ mà Việt Nam đã ký kết...

Từ đó đã đặt ra yêu cầu cần thiết phải xây dựng một Luật mới quy định về dẫn độ (Luật Dẫn độ). Chính vì thế, Chính phủ giao Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan liên quan xây dựng dự án Luật Dẫn độ nhằm hoàn thiện pháp luật về dẫn độ theo hướng đồng bộ, hiện đại, bảo đảm chặt chẽ, khả thi, phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế; thúc đẩy hợp tác quốc tế về dẫn độ, nâng cao hiệu quả truy bắt các đối tượng thực hiện hành vi phạm tội bỏ trốn ra nước ngoài; bảo vệ sự tôn nghiêm của pháp luật, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

 Ngày 15/02/2025, Chính phủ đã họp cho ý kiến về dự án Luật và đồng ý giao Bộ trưởng Bộ Công an thừa ủy quyền Thủ tướng Chính phủ, thay mặt Chính phủ ký Tờ trình trình Quốc hội về dự án Luật Dẫn độ. Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang trình bày Tờ trình dự án Luật Dẫn độ trước Quốc hội tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV.

Dự thảo Luật Dẫn độ được xây dựng gồm 05 chương và 45 điều, trong đó, sửa đổi 19 điều, bổ sung 10 điều và cắt giảm 01 điều so với Luật Tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dẫn độ, với những nội dung cơ bản như sau:

Thứ nhất, Chương I về những quy định chung gồm 15 điều (từ Điều 1 đến Điều 15).

Dự thảo bổ sung quy định về trường hợp yêu cầu dẫn độ liên quan đến nhiều hành vi phạm tội, trong đó mỗi hành vi cấu thành một tội phạm theo pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài, đồng thời có ít nhất một hành vi đáp ứng được các điều kiện “hành vi phạm tội mà pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài quy định hình phạt tù có thời hạn từ 01 năm trở lên, tù chung thân hoặc tử hình hoặc thời hạn chấp hành hình phạt tù đối với người đó còn lại ít nhất 06 tháng” thì Việt Nam có thể đồng ý dẫn độ đối với tất cả các hành vi đó. Trường hợp Việt Nam là nước yêu cầu, Bộ Công an đề nghị cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài đồng ý dẫn độ với các trường hợp tương tự. Ngoài ra, Dự thảo cũng quy định về hợp pháp hóa lãnh sự, dẫn độ có điều kiện, thông báo không thi hành hình phạt tử hình đối với người bị yêu cầu dẫn độ. Đây là những quy định mới so với Luật Tương trợ tư pháp, phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế về dẫn độ, đặc biệt là phù hợp với chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm về tư duy mới về xây dựng pháp luật.

Cụ thể, tại Chương I, Dự thảo Luật quy định về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng, giải thích từ ngữ, nguyên tắc dẫn độ, áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ, Cơ quan trung ương về dẫn độ, các trường hợp có thể bị dẫn độ, hồ sơ yêu cầu dẫn độ, ngôn ngữ trong dẫn độ, hợp pháp hóa lãnh sự, kinh phí trong dẫn độ, dẫn độ có điều kiện, thông báo không thi hành hình phạt tử hình đối với người bị yêu cầu dẫn độ, không truy cứu trách nhiệm hình sự, không thi hành án đối với người bị dẫn độ ngoài tội phạm được nêu trong yêu cầu dẫn độ; không dẫn độ cho nước thứ ba, quá cảnh người bị dẫn độ.

Thứ hai, Chương II về dẫn độ từ nước ngoài về Việt Nam gồm 08 điều (Từ Điều 16 đến Điều 23).

Trên cơ sở kế thừa Luật Tương trợ tư pháp, Dự thảo Luật đã bổ sung nhiều quy định để phù hợp với tình hình mới, phù hợp với các điều ước quốc tế về dẫn độ mà Việt Nam là thành viên, đặc biệt phù hợp với chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm về tư duy mới trong xây dựng pháp luật.

Cụ thể, dự thảo Luật quy định về: cơ quan của Việt Nam lập yêu cầu dẫn độ, hồ sơ yêu cầu dẫn độ của Việt Nam gửi đi nước ngoài, tiếp nhận, kiểm tra, chuyển hồ sơ yêu cầu dẫn độ và bổ sung thông tin, tài liệu, tiếp nhận, áp giải người bị dẫn độ từ nước ngoài về Việt Nam.

 

Ảnh minh họa (Nguồn: chinhphu.vn)

 

Thứ ba, Chương III về dẫn độ từ Việt Nam ra nước ngoài gồm 18 điều (từ Điều 24 đến Điều 41).

Dự thảo Luật quy định về: Hồ sơ yêu cầu dẫn độ của nước ngoài gửi đến Việt Nam, tiếp nhận, kiểm tra hồ sơ yêu cầu dẫn độ của nước ngoài gửi đến Việt Nam và xác minh địa điểm của người bị yêu cầu dẫn độ, thụ lý hồ sơ yêu cầu dẫn độ của nước ngoài gửi đến Việt Nam, quyết định dẫn độ cho nước ngoài, kháng cáo, kháng nghị quyết định dẫn độ hoặc quyết định từ chối dẫn độ, xem xét yêu cầu dẫn độ của nhiều nước đối với một người, các biện pháp ngăn chặn để dẫn độ, trình tự, thủ tục bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ, dẫn độ đơn giản, thi hành quyết định dẫn độ, hoãn dẫn độ và tiếp tục thi hành quyết định dẫn độ, dẫn độ tạm thời, từ chối dẫn độ cho nước ngoài, xử lý trường hợp Việt Nam từ chối dẫn độ công dân Việt Nam cho nước ngoài, xử lý trường hợp Việt Nam từ chối dẫn độ cho nước ngoài trong các trường hợp khác.

Ngoài ra, dự thảo Luật cũng bổ sung quy định “Trường hợp nước ngoài chưa ký kết điều ước quốc tế về dẫn độ với Việt Nam yêu cầu Việt Nam bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ thì trình tự, thủ tục bắt khẩn cấp để dẫn độ được thực hiện theo quy định pháp luật Việt Nam”. Đây là quy định mới được bổ sung so với Luật Tương trợ tư pháp. Quy định này được xây dựng góp phần thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của Việt Nam trong các điều ước quốc tế về dẫn độ mà Việt Nam là thành viên, dự phòng cho việc sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan trong BLTTHS thời gian sắp tới; phù hợp với quy định tại khoản 1 Điều 6 Luật Điều ước quốc tế năm 2016, phù hợp với chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm về tư duy mới trong xây dựng pháp luật, đồng thời nhằm tránh bỏ lọt tội phạm.

Thứ tư, Chương IV - quản lý nhà nước về dẫn độ gồm 02 điều (Điều 42 và 43).

Dự thảo Luật quy định về: nội dung quản lý nhà nước về dẫn độ, trách nhiệm quản lý nhà nước về dẫn độ.

Thứ năm, Chương V về điều khoản thi hành gồm 02 điều (Điều 44 và 45).

Dự thảo Luật quy định về: Hiệu lực thi hành và quy định chuyển tiếp. Theo đó, Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 07 năm 2026. Các quy định về dẫn độ trong Luật Tương trợ tư pháp hết hiệu lực kể từ ngày Luật này có hiệu lực thi hành, trừ trường hợp quy định tại Điều 45 của Luật này. Các yêu cầu dẫn độ được lập trước ngày Luật này có hiệu lực thì áp dụng quy định của Luật Tương trợ tư pháp.

Thực hiện chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tại phiên họp thứ 48, chiều 11/8/2025, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đã chủ trì, phối hợp với Cơ quan chủ trì soạn thảo (Bộ Công an) và các cơ quan hữu quan nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án luật gồm Luật Dẫn độ.

Dự thảo sau khi được tiếp thu, chỉnh lý sẽ tiếp tục xin ý kiến các cơ quan tư pháp Trung ương, các cơ quan hữu quan và tiếp thu, hoàn chỉnh dự thảo theo ý kiến góp ý của các cơ quan kèm dự thảo Báo cáo giải trình sau đó, gửi báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định.

Tóm lại, đây là một trong những dự án luật do Bộ Công an chủ trì nhằm thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng về hoàn thiện pháp luật về dẫn độ theo hướng đồng bộ, hiện đại, bảo đảm chặt chẽ, khả thi, phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế; thúc đẩy hợp tác quốc tế về dẫn độ, nâng cao hiệu quả truy bắt các đối tượng thực hiện hành vi phạm tội bỏ trốn ra nước ngoài; bảo vệ sự tôn nghiêm của pháp luật, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân cũng như góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả, bảo đảm mục tiêu quản lý nhà nước trong lĩnh vực dẫn độ; tạo nền tảng cho việc ký kết và thực hiện các ĐƯQT về dẫn độ. Đặc biệt, hoàn thiện cơ sở pháp lý để thực thi các cam kết của Việt Nam tại các điều ước quốc tế về dẫn độ; góp phần tăng cường hợp tác trong lĩnh vực tư pháp hình sự, nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tội phạm, đặc biệt là tội phạm xuyên quốc gia, góp phần bảo vệ an ninh trật tự quốc gia, hòa bình và an ninh quốc tế./.

 

ThS, Đại úy Ngô Thị Thùy Trang

Giảng viên Khoa Luật - T05

 

 

------------------------------

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Bộ Công an (2025), Tờ trình số 18/TTr-BCA-V03 ngày 10/01/2025 trình Chính phủ dự án Luật Dẫn độ.

2. Chính Phủ (2025), Tờ trình số 130/TTr-CP ngày 05/3/2025 trình Quốc hội dự án Luật Dẫn độ.

3. Dự án Luật Dẫn độ

4. Luật Tương trợ tư pháp năm 2007.