Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự nói chung và của lực lượng Công an nhân dân nói riêng đóng vai trò rất quan trọng trong việc xây dựng và duy trì an ninh chính trị và trật tự xã hội. Các hoạt động này không chỉ giúp nâng cao nhận thức của người dân về pháp luật mà còn góp phần quan trọng vào phòng ngừa, đấu tranh với các loại tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật. Có thể nói, thời gian qua công tác này như một cầu nối không thể thiếu giữa lực lượng chức năng với quần chúng nhân dân và đã đạt được nhiều thành quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, bên cạnh đó, những thách thức trong tình hình mới của đất nước cũng đặt ra các yêu cầu cấp thiết mà hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật của lực lượng Công an nhân dân cần tiếp tục phát huy và hoàn thiện trong thời gian tới.

1. Những thành quả trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự thời gian qua

Một là, về tổ chức các hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự

Chỉ tính riêng trong năm 2023 và 6 tháng đầu năm 2024, lực lượng Công an nhân dân đã tổ chức khoảng 175.720 buổi tuyên truyền pháp luật trực tiếp với sự tham gia của gần 11,8 triệu người dân; tổ chức 230 cuộc thi tìm hiểu pháp luật với gần 176.510 lượt người dự thi; biên soạn, in phát hành 3.610.259 bản tài liệu được đăng tải trên internet để tăng độ phổ cập của tài liệu và tạo điều kiện thuận lợi cho Công an các đơn vị địa phương khai thác, sử dụng.

Trong 6 tháng đầu năm 2024, các trại giam đã tổ chức 3.291 lớp tuyên truyền thời sự, chính trị cho 2.705.164 lượt phạm nhân; 2.376 lớp giáo dục pháp luật, nội dung cơ sở giam giữ cho 1.188.439 lượt phạm nhân; 730 lớp tuyên truyền phòng, chống tác hại của ma túy, phòng, chống lây nhiễm HIV/AIDS cho 309.200 lượt phạm nhân; 274 lớp dạy văn hóa, xóa mù chữ cho 2,588 lượt phạm nhân…

Các hoạt động này không chỉ dừng lại ở cung cấp thông tin mà còn tạo cơ hội cho người dân thảo luận, hỏi đáp nhằm giải quyết các thắc mắc về pháp luật. Thời gian qua, lực lượng Công an nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng ủy Công an Trung ương luôn tích cực tham gia vào quá trình này, chủ trì thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự với nội dung phong phú, thường xuyên đổi mới hình thức, chú trọng chất lượng nhằm đáp ứng yêu cầu đặt ra của tình hình mới.

Hai là, về đổi mới trong tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự

Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự được các cơ quan, ban ngành, nhất là lực lượng Công an nhân dân chủ công, đi đầu thực hiện đổi mới cả về nội dung và hình thức nhằm nâng cao nhận thức của người dân về pháp luật, từ đó góp phần xây dựng một xã hội thượng tôn pháp luật. Việc sử dụng các phương tiện truyền thông đại chúng, mạng xã hội… giúp thông tin pháp luật tiếp cận rộng rãi hơn. Với vai trò chủ công, thời gian qua lực lượng Công an nhân dân cũng tích cực đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, hướng đến việc lấy người dân làm trung tâm. Việc thành lập trang thông tin trên các trang mạng xã hội, trang thông tin điện tử như Facebook, Zalo… là một minh chứng cho sự đổi mới trong công tác này. Một số các mô hình tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự được đánh giá hiệu quả trong thời gian qua có thể kể đến như: Câu lạc bộ pháp luật (với hơn 300 câu lạc bộ trên toàn quốc, hoạt động chủ yếu về tư vấn, hỗ trợ và giáo dục pháp luật cho quần chúng nhân dân; các câu lạc bộ điển hình như “Pháp luật trẻ”, “Bạn giúp bạn”, “Phụ nữ phòng, chống tội phạm” đã hoạt động hiệu quả, đưa pháp luật đến với nhiều khu vực vùng sâu, vùng xa); Tổ công tác tuyên truyền pháp luật (mô hình triển khai tại nhiều địa phương, cung cấp thông tin pháp luật về an ninh trật tự, đặc biện là an ninh mạng)… cùng nhiều hội nghị, phong trào tuyên truyền giúp tăng cường nhận thức của người dân về pháp luật được tiến hành thường xuyên, liên tục.

Bên cạnh tuyên truyền cho quần chúng nhân dân, Công an các đơn vị, địa phương đã tổ chức các hoạt động tuyên truyền cho chính cán bộ, chiến sĩ trong lực lượng Công an nhân dân như: tổ chức hội nghị, tọa đàm, giao ban, sinh hoạt đơn vị, thi tìm hiểu pháp luật, Câu lạc bộ nghiệp vụ pháp luật… để phổ biến, quán triệt nội dung các văn bản quy phạm pháp luật mới ban hành cho cán bộ, chiến sĩ của đơn vị nắm vững, phục vụ tốt yêu cầu công tác và chiến đấu. Ngoài ra, Công an các đơn vị, địa phương cũng tổ chức các cuộc thi bằng các hình thức (thi viết, thi trực tuyến) như: “Tìm hiểu Luật Phòng, chống ma túy trong Công an nhân dân”, “Sáng kiến an toàn giao thông Việt Nam 2023; “Tìm hiểu pháp luật về bảo vệ môi trường”, “Sáng kiến, mô hình, giải pháp trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật”, “Tìm hiểu Luật Biên phòng Việt Nam”; “Tìm hiểu Luật Căn cước trong Công an nhân dân”, “Thi tìm hiểu Luật Căn cước trên ứng dụng định danh và xác thực điện tử (VneID)…

Ba là, về quan hệ phối hợp giữa lực lượng Công an nhân dân với các lực lượng khác trong tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự

Công tác tuyên truyền pháp luật về an ninh trật tự đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa lực lượng Công an nhân dân và nhiều lực lượng khác để đạt hiệu quả cao.  Sự phối hợp này không chỉ nằm trong phạm vi các cơ quan nhà nước mà còn mở rộng đến các tổ chức xã hội, cộng đồng dân cư, trong đó Công an nhân dân là lực lượng nòng cốt, đi đầu. Các lực lượng thương xuyên tham gia phối hợp với lực lượng Công an nhân dân hiện nay như Quân đội nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp, các tổ chức chính trị - xã hội, lực lượng dân quân tự vệ, lực lượng cơ sở, trường học, cơ sở giáo dục, phòng, ban ngành liên quan… và đặc biệt cộng đồng dân cư cũng chính là đối tượng trọng tâm của công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự.

Điển hình có thể kể đến hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật của lực lượng Công an nhân dân và Quân đội nhân dân trong năm 2024 đã phối hợp thực hiện hơn 20.000 buổi tuyên truyền với 2.500.000 lượt người tham gia; lực lượng Công an cũng phối hợp với các Đài truyền hình, Đài phát thanh, cơ quan báo chí trên cả nước thực hiện tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về bảo vệ an ninh trật tự cũng như các quy định pháp luật trong phòng, chống tội phạm, xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc... Những ví dụ trên chỉ là một phần nhỏ trong các hoạt động phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự của lực lượng Công an nhân dân và các lực lượng khác. Kết quả của sự phối hợp một cách đa dạng, linh hoạt giúp mở rộng hơn phạm vi tiếp cận, tăng cường hiệu quả tuyên truyền và nâng cao nhận thức của người dân về pháp luật.

2. Những thách thức trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực song công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự vẫn đứng trước những thách thức nhất định:

Thứ nhất, những diễn biến phức tạp của tình hình tội phạm.

Tội phạm ngày càng tinh vi, sử dụng công nghệ cao, sự xuất hiện của những loại tội phạm mới cũng như tội phạm có tổ chức, tội phạm đa quốc gia đòi hỏi những biện pháp quyết liệt và đồng bộ hơn nữa từ Chính phủ, các bộ ngành và toàn xã hội, trong đó có yêu cầu về hệ thống pháp luật phải được cập nhật thường xuyên, liên tục, trên cơ sở đó kịp thời tuyên truyền, phổ biến, giáo dục cho quần chúng nhân dân để công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm trong tình hình mới đạt hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đặt ra.

Thứ hai, một số quy định pháp luật về an ninh trật tự còn chưa thống nhất, cụ thể dẫn đến khó khăn trong tuyền truyền, phổ biến, giáo dục cũng như áp dụng pháp luật.

Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân như sự chồng chéo, thiếu đồng bộ giữa một số các văn bản pháp luật; khó khăn trong việc cập nhật pháp luật, quá trình xây dựng, sửa đổi, bổ sung hệ thống pháp luật cần nhiều thời gian; thiếu hướng dẫn chi tiết, rõ ràng khi áp dụng pháp luật về an ninh trật tự; khả năng tiếp cận và áp dụng pháp luật của các lực lượng chức năng; hạn chế trong quan hệ phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong xây dựng và áp dụng pháp luật về an ninh trật tự.

Thứ ba, hạn chế về số lượng và chất lượng đội ngũ tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự

Những hạn chế liên quan đến số lượng và chất lượng đội ngũ đảm nhiệm công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự như cơ cấu tổ chức, trình độ chuyên môn, yếu tố tâm lý của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, có ảnh hưởng đến hiệu quả công tác này nói dung. Sự thiếu hụt về đội ngũ cán bộ với yêu cầu thực tiễn khiến cho công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật nhằm đảm bảo an ninh trật tự gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là các vùng biên giới, xa xôi, hẻo lánh. Đồng thời, nguồn ngân sách dành cho đào tạo, bồi dưỡng và phát triển đội ngũ cán bộ cũng như trang bị phương tiện, cơ sở vật chất phục vụ công tác cũng chưa thật sự đảm bảo ở tất cả các địa phương.

Thứ tư, một bộ phận dân cư, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, còn khó khăn trong việc tiếp cận thông tin pháp luật.

Những thách thức về địa lý và cơ sở hạ tầng khiến công tác tuyên truyền, tiếp cận thông tin pháp luật nói chung và pháp luật về an ninh trật tự nói riêng ở các địa bàn vùng sâu, vùng xa gặp không ít khó khăn. Bên cạnh đó, hạn chế về trình độ dân trí thấp, sự khác biệt về ngôn ngữ và văn hóa giữa các dân tộc, một số người dân chưa có ý thức tìm hiểu pháp luật, thờ ơ với việc chấp hành pháp luật cũng là những rào cản không nhỏ đối với công tác này. Thời gian qua, mặc dù đã có những nỗ lực song sự thiếu hụt về nguồn lực kinh phí, nhân sự, vật tư và chính sách hỗ trợ cụ thể vẫn chưa được giải quyết triệt để.

3. Định hướng trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự

- Tiếp tục nghiên cứu, xây dựng nội dung và phương pháp tuyên truyền hiện đại, hiệu quả, đa dạng hóa hình thức giáo dục pháp luật về an ninh trật tự cho người dân, đặc biệt là ở những vùng sâu, vùng xa, đồng bào thiểu số… có trình độ dân trí còn thấp, khó khăn trong tiếp cận thông tin về pháp luật. Việc sử dụng công nghệ thông tin để tuyên truyền pháp luật cũng cần được khuyến khích như phát động các cuộc thi tìm hiểu pháp luật trực tuyến, sử dụng phương tiện truyền thông, kết hợp với những cá nhân có uy tín, nhận được nhiều sự quan tâm của dư luận xã hội... Mục tiêu mà công tác này nhắm đến là góp phần nâng cao hiểu biết pháp luật, tạo sự đồng thuận trong quần chúng nhân dân và hình thành ý thức chấp hành pháp luật nói chung và pháp luật về an ninh trật tự nói riêng.

- Cán bộ, chiến sĩ làm công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh trật tự cần được đào tạo chuyên sâu hơn, có kiến thức và kỹ năng cần thiết để áp dụng và thực thi pháp luật một cách hiệu quả. Thường xuyên tổ chức các khóa đào tạo nhằm nâng cao năng lực cho đội ngũ này. Cần xây dựng cơ chế kiểm tra, giám sát kịp thời nhằm phát hiện, xử lý các thiếu sót và bất cập trong quá trình thực thi pháp luật về an ninh trật tự đồng thời có chính sách động viên, khen thưởng kịp thời, thỏa đáng. Điều này sẽ giúp cải thiện chất lượng và hiệu quả của các quy định pháp luật một cách nhanh chóng.

- Tính hiệu quả của hệ thống pháp luật phụ thuộc vào sự phát huy vai trò của từng thành phần trong xã hội cũng như muốn công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đảm bảo yêu cầu đặt ra thì cần có sự tham gia của nhiều lực lượng. Để thực hiện được điều này, cần có các cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa lực lượng Công an nhân dân với các cơ quan, ban ngành, tổ chức và cá nhân thông qua các kênh thông tin hiệu quả để người dân được nâng cao nhận thức về pháp luật đồng thời mọi ý kiến đóng góp, suy nghĩa của cộng đồng được lắng nghe và tiếp thu. Bên cạnh đó, người dân cần được khuyến khích đóng góp ý kiến, phản ánh thực tế tình hình an ninh trật tự tại địa phương để từ đó có thể góp phần nghiên cứu, điều chỉnh các quy định cho phù hợp./.

Tài liệu tham khảo:

1. Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 09/12/2003 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân;

2. Kết luận số 80-KL/TW ngày 20/06/2020 của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân;

3. Đề án “Đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác tyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật và kiến thức, kỹ năng về phòng cháy chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ đáp ứng yêu cầu tình hình mới” của Bộ Công an;

4. Đề án “Tổ chức truyền thông chính sách có tác động lớn đến xã hội trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật giai đoạn 2022 – 2027” của Bộ Công an;

5. https://baovephapluat.vn/kiem-sat-24h/van-de-su-kien/cong-tac-pho-bien-giao-duc-phap-luat-cua-bo-cong-an-bai-ban-hieu-qua-mang-tinh-dan-dat-163283.html.

              Đại úy Vũ Thị Hồng Phương – Khoa Luật